وحدت، استراتژی کلان اربعین است 

به گزارش خبرنگار ایکنا، جواد حیدری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در نشست «روش‌های مواجهه با شبهات اربعین» با اشاره به فرا رسیدن ایام پیاده‌روی اربعین حسینی و جایگاه آن در فرهنگ شیعی، به تبیین روایتی نورانی از حضرت امام جعفر صادق (ع) درباره ثواب زیارت پیاده حضرت سیدالشهدا (ع) پرداخت.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: پیش از ورود به مباحث اصلی، روایتی از وسائل‌الشیعه، جلد ۱۴، صفحه ۴۴۰ تقدیم می‌کنم که از وجود مقدس امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است و حضرت می‌فرمایند: «مَن أتی قبر الحسین علیه‌السلام ماشیاً، کتب الله لهُ لِکُلِّ خُطوَةٍ ألْفَ حَسنة»؛ یعنی هر کس پیاده به زیارت قبر امام حسین(ع) مشرف شود، خداوند متعال به ازای هر گامی که برمی‌دارد، هزار حسنه برای او می‌نویسد.

حیدری با اشاره به واژه «ألف» در این روایت گفت: عدد «هزار» در اینجا می‌تواند به معنای عدد کثرت باشد، یعنی پاداشی بی‌شمار و غیرقابل شمارش، نه صرفاً عددی محدود و افزون بر آن در ادامه روایت آمده است که خداوند متعال برای زائر پیاده، هزار گناه را محو می‌کند و هزار درجه نیز به او می‌بخشد که نشان از مراتب بالای کمال در سیر الی‌الله دارد و این درجات، طبیعتاً به‌واسطه زحمت، گرما و سختی مسیر، ارزشی مضاعف پیدا می‌کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تأکید بر اهمیت صیانت از فرهنگ اربعین تصریح کرد: امروز با پدیده‌هایی مواجهیم که در صدد تضعیف جایگاه اربعین و حرکت فرهنگی آن هستند و اگر بخواهیم شأن و منزلت مترقی عاشورا و اربعین حسینی را حفظ کنیم، باید هم تاکتیک‌های تبلیغی جریان‌های مخالف و نحله‌های نوپدید را بشناسیم و هم با سؤالات و شبهات پر تکراری که در سطح جامعه مطرح می‌شود مواجهه‌ای علمی و عالمانه داشته باشیم.

وی افزود: این تهدید‌ها صرفا از سوی جریان‌های معارض خارجی نیست، بلکه تفکرات درون‌مذهبی و درون‌مکتبی نیز وجود دارد که به‌صورت پنهان در جریان پیاده‌روی اربعین نفوذ دارند و این جریان‌ها، گرچه ظاهراً مخالفت آشکار با تفکر امام حسین(ع) ندارند و با پرچم رسمی حضور نمی‌یابند، اما با رویکرد‌ها و گفتمان‌های خاص خود، درصدد القای برداشت‌های انحرافی از معنویت و فرهنگ عاشورایی هستند.

حیدری گفت: یکی از بارزترین نمونه‌های این جریان‌های فکری، پیروان یک چهره شاخص مذهبی در عراق هستند که در فضای اربعین حضور فعالی دارند، البته در ایران این تفکر کمتر نمود دارد. هدف ما پرداخت جنجالی یا تقابل نیست، بلکه ارائه تحلیل‌هایی منطقی و منصفانه است تا مخاطبان بتوانند سره را از ناسره تشخیص دهند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: اربعین حسینی ظرفیتی عظیم برای بازتعریف ایمان، معنویت و اخلاق شیعی است و باید با هوشیاری علمی و بینش اجتماعی، از آن در برابر آسیب‌های احتمالی محافظت کنیم.

وی با اشاره به تجارب مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی در رصد شبهات مرتبط با اربعین، خاطرنشان کرد؛ از طریق سامانه‌های تلفنی، آنلاین و پیامکی، پرسش‌های پرتکراری درباره فلسفه، آداب و کارکرد‌های زیارت اربعین مطرح می‌شود که نیاز به پاسخگویی تخصصی و عالمانه دارد. در همین راستا سعی داریم با توجه به شرایط زمانی، به مهم‌ترین شبهات پاسخ دهیم.

اختلافات مذهبی در مسیر اربعین ابزار دشمن است 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی درباره جریان‌شناسی فرهنگی و کلامی پیاده‌روی اربعین، با اشاره به ضرورت حفظ وحدت و جلوگیری از منازعات فرقه‌ای در این آیین عظیم عبادی و اجتماعی اظهار داشت؛ در جریان پیاده‌روی اربعین، نه تنها با شیعیان از مکاتب فکری مختلف مواجه هستیم، بلکه اهل‌سنتی نیز حضور دارند که علی‌رغم اختلاف اعتقادی، به اهل‌بیت(ع) محبت می‌ورزند، برخورد عالمانه و اخلاقی با این افراد ضروری است.

وی با تأکید بر اینکه اربعین فرصتی برای مجادله و نزاع مذهبی نیست گفت: ممکن است برخی افراد به تصور ادای وظیفه، با مخالفان اعتقادی وارد گفت‌و‌گو شوند، اما اگر این گفت‌و‌گو به مجادله و منازعه بینجامد نه تنها فایده ندارد، بلکه خلاف آموزه‌های مقام معظم رهبری نیز هست که همواره بر وحدت جهان اسلام و پرهیز از منازعه مذهبی تأکید داشته‌اند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: اگرچه برخی ممکن است در مواجهه با اهل سنت دچار افراط در گفت‌و‌گو شوند، اما غفلت از نزاع‌های درون‌مذهبی میان شیعیان آسیبی جدی‌تر است که گاه در موکب‌ها و مسیر پیاده‌روی از نجف تا کربلا دیده می‌شود و اختلافات مرجعیتی، تمایلات فکری یا گرایش به جریان‌های خاص، نباید تبدیل به تنش‌زایی در فضای معنوی اربعین شود.

حیدری افزود: مشاهده شده که افراد پس از ورود به موکبی، متوجه وابستگی آن به جریان یا مرجع خاصی می‌شوند که با گفتمان غالب حوزوی زاویه دارد. طبیعی است که چنین شرایطی می‌تواند منجر به بحث و جدل‌های فرسایشی شود، اما خط قرمز باید این باشد که درگیری و نزاع شکل نگیرد. گفت‌و‌گو در فضایی علمی، منطقی و اخلاق‌مدار قابل قبول است، اما دامن‌زدن به اختلافات، همان چیزی است که دشمن به‌دنبال آن است.

وی به بررسی یکی از جریان‌های مهم و پرچالش در مسیر اربعین پرداخت و گفت: یکی از جریاناتی که با نام تشیع و محبت اهل‌بیت(ع) حضور دارد، جریان موسوم به «سب و لعن» است که این جریان گاه به‌صورت آشکار و گاه پنهانی، اقدام به تبلیغ سب و لعن دشمنان اهل‌بیت(ع) می‌کند، چه از طریق بلندگوها، چه در قالب محتوای صوتی و تصویری که ضبط و بعد‌ها منتشر می‌شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه مسئله سب و لعن، از موضوعات روشن قرآنی و روایی است خاطرنشان کرد: در قرآن کریم دست‌کم ۴۲ مرتبه مشتقات واژه «لعن» به‌کار رفته که در آن خداوند، پیامبران یا مؤمنان و گروه‌هایی را لعن کرده‌اند. زیارت عاشورا نیز که یکی از متون معتبر و مانفیست اعتقادی شیعیان است، ترکیبی است از سلام بر اولیاءالله و لعن بر اعدای آل‌الله.

وی ادامه داد: ما منکر وجود لعن در سیره اهل‌بیت(ع) نیستیم؛ البته این لعن با ادبیات خاص، به افراد خاص و با نیت خاص صورت می‌گیرد و باید از بی‌مبالاتی، تعمیم بی‌رویه و سوء‌استفاده از این مسئله در فضا‌هایی نظیر اربعین پرهیز شود. زیرا چنین رفتار‌هایی می‌تواند نقض غرض باشد و بستر سوءبرداشت و درگیری مذهبی را فراهم کند.

حیدری تأکید کرد: جریان اربعین باید زمینه‌ساز تقویت وحدت و همگرایی میان مؤمنان باشد. تفرقه‌افکنی چه از نوع شیعه – سنی و چه از نوع شیعی – شیعی، ظلم به سیدالشهدا(ع) و حرکت اوست. مواجهه با تفکرات انحرافی و منحرف‌کننده باید عاقلانه، هوشمندانه و مبتنی بر بینش عالمانه صورت گیرد.

وحدت استراتژی کلان اربعین است 

حیدری با اشاره به ضرورت رعایت روش و منش مناسب در مواجهه با مباحث اختلاف‌ برانگیز پیرامون اربعین گفت: «مهم این است که چه مطالبی را چگونه و در کجا مطرح کنیم». 

وی با استناد به منابع تاریخی، به روایتی از کتاب «وقع صفین» نوشته ابن مظاهر اشاره کرد و افزود: زمانی که خبر رسید حجربن‌عدی در مسجد شهر به صورت علنی علیه معاویه و یارانش سب و لعن می‌کند، امیرالمؤمنین(ع) این کار را نپسندید و فرمودند: «انی لا اکره ان تکون سبابین» یعنی من دوست ندارم شما اهل سب و لعن مفرط باشید.

حیدری تأکید کرد: بیان نکات ضعف و نقد دشمنان باید با حفظ احترام مقدسات صورت گیرد و مخاطبان باید خود تصمیم بگیرند که پیرو کدام خط و مکتب باشند. در مسیر اربعین، افرادی هستند که مقدسات خاصی برایشان محترم است و نباید به آنها به صورت علنی توهین یا لعن کرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی یادآور شد: در آموزه‌های دینی ما، سب و لعن باید با رعایت ادب، در زمان و مکان مناسب و نه به صورت علنی و در حضور مخاطبان متفاوت بیان شود. این نکته‌ای است که باید به آن توجه ویژه شود.

وی به نقل از شیخ صدوق(ره) در کتاب «اعتقادات» اشاره کرد و گفت: امام صادق(ع) درباره فردی که به صورت علنی دشمنان اهل بیت را سب می‌کند فرمودند: «لعنه الله»، اما این لعن در چارچوب معینی است و نباید به مقدسات گروه‌های مختلف به شکل غیرموجه توهین شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تأکید کرد: وحدت یک استراتژی کلان اجتماعی است که باید همواره رعایت شود و وحدت به معنای یکسان‌ پنداشتن اعتقادات نیست بلکه حفظ آرامش، امنیت اجتماعی و جلوگیری از منازعات است. وحدت، زمینه‌ساز گسترش معارف اهل بیت (علیه‌السلام) و تضعیف آن به معنای لطمه زدن به حرکت بزرگ اربعین است.